Εισήγηση στο II Ευρωπαϊκό Forum Ανάπτυξης

Εισήγηση στο II Ευρωπαϊκό Forum Ανάπτυξης, στην ενότητα «Εκπαίδευση-Απασχόληση», με θέμα «η Τριτοβάθμια Εκπαίδευση ως μοχλός ανάπτυξης». Το Forum πραγματοποιήθηκε στις 25-26 Ιανουαρίου 2020, στη Λάρισα, από την Περιφέρεια Θεσσαλίας- Ειδική Υπηρεσία Διαχείρισης, σε συνεργασία με την εφημερίδα «Ελευθερία Λάρισας», υπό την αιγίδα της Α.Ε. του Προέδρου της Δημοκρατίας, Προκοπίου Παυλοπούλου. Την έναρξη των εργασιών του κήρυξε ο Αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Μαργαρίτης Σχοινάς.
Στην ενότητα «Εκπαίδευση-Απασχόληση» μίλησαν, ακόμη, η Υφυπουργός Παιδείας και Θρησκευμάτων, Σοφία Ζαχαράκη, ο Πρύτανης του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, Καθηγητής Ζήσης Μαμούρης, ο Διοικητής του Οργανισμού Απασχόλησης Εργατικού Δυναμικού, Σπύρος Πρωτοψάλτης, ο Πρόεδρος του Ιδρύματος Νεολαίας & Διά Βίου Μάθησης, Κώστας Δέρβος, και η Πρόεδρος του Συνδέσμου Βιομηχανιών Θεσσαλίας και Στερεάς Ελλάδας, Ελένη Κολιοπούλου.
Είναι τιμή μου να παρευρίσκομαι ως Πρύτανης του μεγαλύτερου Πανεπιστημίου της χώρας ανάμεσα σε τόσους εκλεκτούς προσκεκλημένους, αλλά και μεγάλη μου χαρά για λόγους τοπικιστικούς τρόπον τινά, εξαιτίας του συναισθηματικού δεσμού με τον τόπο από τον οποίο κατάγομαι∙ τα Τρίκαλα. Συνεπώς, το να συναντιόμαστε εδώ, στη Θεσσαλία μας, και το να βλέπει κανείς να θεσμοθετούνται πρωτοβουλίες, όπως η σημερινή, πιστεύω ακράδαντα πως μας δείχνουν τον δρόμο που οφείλουμε να χαράξουμε για το μέλλον της χώρας μας.
Κάνω αυτές τις επισημάνσεις, διότι θα πρέπει να δούμε την κατάσταση εν συνόλω, τόσο στην εκπαίδευση όσο και στην απασχόληση, σε επίπεδο όχι μόνο κεντρικό, Αθήνα – Θεσσαλονίκη, αλλά και σε επίπεδο περιφερειακό. Οι αριθμοί απασχόλησης σε πάμπολλες πόλεις της επαρχίας, ιδίως στους νέους και τις νέες μας, είναι δυστυχώς αποκαρδιωτικοί. Και υπάρχει μια πραγματικότητα την οποία δεν μπορούμε να παραβλέψουμε και που μας υποδεικνύει ότι το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα έχει σωρεύσει συν τω χρόνω μία σειρά λανθασμένων πρακτικών και πολιτικών. Όλα αυτά που έχουν οδηγήσει σε ένα τέλμα δύσκολα διαχειρίσιμο: οικονομικό, διοικητικό, γραφειοκρατικό και αναχρονιστικό. Ξέρω, δεν σας χρωματίζω μια πολύ ευχάριστη εικόνα. Όμως, για να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα, θα πρέπει να βγάλουμε τις παρωπίδες. Οι νοοτροπίες αυτές είναι που μας οδήγησαν εδώ και με αυτά θα πρέπει να αναμετρηθούμε. Και το ερώτημα είναι όχι «τις πταίει;», αλλά τι είμαστε διατεθειμένοι να κάνουμε για αυτά.
Πρώτα πρώτα, τα Προγράμματα Προπτυχιακών και Μεταπτυχιακών Σπουδών των σχολών μας θα πρέπει να εκσυγχρονιστούν και να εναρμονιστούν με αυτά που εδώ και χρόνια προσφέρονται στο εξωτερικό και, ιδιαίτερα να καταλάβουμε και ως Πανεπιστήμια αλλά και ως πολιτεία, να σχετίζονται τουλάχιστον και με τη γεωγραφική περιφέρεια που ανήκει το Πανεπιστήμιο. Και εκσυγχρονισμός σημαίνει να ακούσουμε το τι έχει να πει η αγορά εργασίας. Ο ΣΕΒ μας κρούει τον κώδωνα του κινδύνου[1] και επισημαίνει ότι πάνω από το 1/3 των επιχειρήσεων αδυνατεί να βρει εξειδικευμένο προσωπικό, ενώ έχουμε τον μεγαλύτερο αναλογικά αριθμό εγγεγραμμένων φοιτητών πανευρωπαϊκά[2]!
Ταυτόχρονα, όμως, διαφαίνεται πως σε μία σειρά από επαγγέλματα «φταίει ο γάιδαρος και χτυπάμε το σαμάρι». Παρά τα όποια κακώς κείμενα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, έχουμε στη χώρα μας ένα εξαιρετικό ανθρώπινο κεφάλαιο. Μα τα προσόντα πρέπει να αμείβονται αντιστοίχως, τόσο στην αγορά εργασίας όσο και στο Πανεπιστήμιο. Ειδάλλως, δεν θα μπορέσουμε να κρατήσουμε τους κορυφαίους επιστήμονες, τους κορυφαίους ερευνητές και δεν θα δημιουργήσουμε εκείνες τις προδιαγραφές που θα μας πάνε μπροστά.
Μιλάμε για brain-gain, να επιστρέψουν τα παιδιά μας πίσω. Ξέρετε, οι σπουδές για έναν απόφοιτο του Πολυτεχνείου κοστίζουν στο ελληνικό δημόσιο 200.000€[3]. Κι όταν αποπερατώνει τις σπουδές του, του λέμε μείνε εδώ με μισθό που καλύπτει μετά βίας τις βασικές σου ανάγκες και με ελάχιστες προοπτικές επαγγελματικής και προσωπικής ανέλιξης. Είναι προφανές ότι στην περίπτωση αυτή το brain drain θα λειτουργήσει ως αυτοεκπληρούμενη προφητεία. Σε λιγότερο από μια δεκαετία έφυγαν στο εξωτερικό 500.000 συμπολίτες μας[4], η συντριπτική πλειονότητα σε παραγωγική ηλικία, οι περισσότεροι από αυτούς προσοντούχοι. Θα πρέπει οι υποτροφίες που χορηγούνται όχι απλώς να αυξηθούν, αλλά και να έχουν ρεαλιστική βάση, τόσο οικονομικά, όσο και από άποψη προϋποθέσεων. Δεν είναι δυνατόν ένας υπότροφος της τάξεως των 400 και των 500€ να μην έχει το δικαίωμα να εργάζεται ταυτόχρονα! Σκεφτόμαστε και λειτουργούμε με βάση ένα δίχτυ ασφαλείας, που για τη νεότερη γενιά μας δεν υφίσταται. Ποιος, στα αλήθεια, από εμάς δεν θα αναζητούσε την τύχη του αλλού με αυτά τα δεδομένα;
Θα πρέπει, παράλληλα, να ενεργοποιηθεί η ιδιωτική πρωτοβουλία, οι αμοιβές, ιδιαίτερα σε εξωστρεφείς επιχειρήσεις, να εναρμονιστούν με τα διεθνή δεδομένα και, παράλληλα, να διεκδικήσουμε νέες επενδύσεις. Και σε αυτόν τον τομέα τα Πανεπιστήμιά μας έχουν πολλά να προσφέρουν. Δεν υπάρχει πιο τρανταχτό παράδειγμα από αυτό της Pfizer που ήδη υλοποιείται στη Θεσσαλονίκη και που θα προσφέρει διακόσιες θέσεις εργασίας σε ειδικευμένο προσωπικό μηχανικών και τεχνολογίας πληροφοριών. Στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο το Γραφείο Μεταφοράς Τεχνολογίας έχει να επιδείξει μία σειρά από επιτυχίες μέσα από start-ups καθηγητών, φοιτητών και ερευνητών μας, οι οποίοι έχουν λάβει χρηματοδοτήσεις από διεθνή funds και που δεν μπορούν παρά να μας κάνουν υπερήφανους.
Επειδή νωρίτερα επέμεινα λίγο παραπάνω στα μελανά σημεία, θέλω να δηλώσω ρητά πως έχω ακράδαντη εμπιστοσύνη στους ανθρώπους μας, σε αυτούς που δημιουργούν, παρά τις όποιες συνθήκες και με τους οποίους έχω την τύχη λόγω θέσης να έρχομαι σε επαφή καθημερινά. Το έργο αυτών είναι που θα πρέπει να διευκολύνουμε.
Η αύξηση του προϋπολογισμού για την τριτοβάθμια εκπαίδευση αποτελεί επιτακτική ανάγκη, ώστε να αρθούν τα οικονομικά και γραφειοκρατικά εμπόδια που επιβάλλονται στα δημόσια Πανεπιστήμιά μας, για να μπορέσουμε να προσελκύσουμε υψηλών προδιαγραφών και επαρκές αριθμητικά διδακτικό προσωπικό. Ταυτόχρονα, οι Ειδικοί Λογαριασμοί Κονδυλίων Έρευνας θα πρέπει να επανέλθουν στον πρωταρχικό τους σκοπό -κάτι που έγινε με το τελευταίο νομοσχέδιο και συγχαίρουμε τη σημερινή ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας- που δεν είναι άλλος από την έρευνα, ώστε να προσφέρουν σε νέους και νέες τη δυνατότητα να ανελιχθούν ο καθένας στον τομέα του. Και τέλος, το γραφειοκρατικό πλαίσιο που περιβάλλει όλα όσα προανέφερα, όπως και τη λειτουργία των ίδιων των σχολών μας, δημιουργώντας μία κατάσταση υδροκεφαλισμού από την οποία δεν μπορούμε να ξεφύγουμε, θα πρέπει να αναθεωρηθεί άρδην. Κι αυτό δεν μπορεί παρά να γίνει με τη συνδρομή της πολιτείας και του νομοθετικού σώματος. Έργο δύσκολο, μα να ξέρετε ότι για αυτή τη μάχη είμαστε «έτοιμοι από καιρό». Και δεν θα παραδώσουμε τα όπλα.
Πηγή φωτογραφίας: Εφημερίδα «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Λάρισας»
[1] ΣΕΒ: 35,6% https://www.makthes.gr/to-ptychio-den-arkei-gia-tin-agora-ergasias-233592
[2] https://www.kathimerini.gr/1046267/gallery/epikairothta/ellada/ereyna-gia-thn-ekpaideysh-polla-ptyxia-liges-doyleies
[3] https://www.kathimerini.gr/1018326/article/oikonomia/ellhnikh-oikonomia/panagiwths-liargkovas—nikolaos-apostolopoylos-spoydase-kai-vgale-diavathrio-gia-ta-3ena
[4] https://insidestory.gr/article/ypotrofies-panepistimio-ioannina?token=TWG97HHBW4