Προσφώνηση στην τελετή απονομής των Βραβείων Αριστείας του Αριστοτελείου στο εξωτερικό αμφιθέατρο του Τελλόγλειου Ιδρύματος Τεχνών ΑΠΘ.

Σας καλωσορίζω στην αποψινή τελετή απονομής των βραβείων αριστείας του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου, με ένα αίσθημα ικανοποίησης και αισιοδοξίας.

Ικανοποίηση, διότι καταφέραμε, τηρώντας τα αυστηρά υγειονομικά πρωτόκολλα, να συγκεντρωθούμε σήμερα εδώ και να αποδώσουμε την αρμόζουσα τιμή στα άξια μέλη του Πανεπιστημίου μας. Και παράλληλα αισιοδοξία, διότι παρά τους δύσκολους καιρούς, η σκληρή δουλειά και το άριστο έργο δεν παύουν να ριζώνουν στον τόπο μας και να δρέπουμε τους καρπούς τους.

Αγαπητοί βραβευόμενοι,

είναι αυτονόητο ότι αποτελεί υποχρέωσή μου, ως Πρύτανης να σας τιμήσω. Θέλω όμως να αφήσω την υποχρέωση για μια στιγμή, ώστε να ευχαριστήσω από καρδιάς όλους εσάς, που επίμονα και επίπονα παράγετε γνώση, χαρτογραφείτε την καινοτομία, καλλιεργείτε την τέχνη, ασκείτε τον εθελοντισμό και στηρίζετε το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο από κάθε πιθανή θέση.

Οφείλω στα απτά αποτελέσματα του έργου σας τα ισχυρά διαπιστευτήρια που διαθέτω για την αξία του Ιδρύματός μας, όπου και όποτε κι αν το εκπροσωπώ. Τα οφείλω και στον καθένα ξεχωριστά, γιατί η δύναμη του Πανεπιστημίου μας είναι οι άνθρωποί του και οι ιδέες τους.

Γνωρίζω πως στο επίπεδο που κινείστε φιλοδοξείτε να ξεπερνάτε κάθε φορά τον εαυτό σας και είναι αυτό που χαρακτηρίζει την ποιότητα της αριστείας σας. Είναι, συγχρόνως, και το μάθημα που πρέπει να διδάσκουμε στους νέους ανθρώπους, τους φοιτητές μας: τον εαυτό τους να ξεπερνούν. Να μην επιτρέπουν σε οικονομικά και κοινωνικά στεγανά να τους αποθαρρύνουν για το αύριο.

Κι έτσι δίνετε ένα ακόμη μάθημα, εξίσου σημαντικό: είστε εδώ. Σε μια εποχή που η φυγή σε άλλους τόπους φάνταζε ως η εύκολη διέξοδος από το τέλμα, εσείς διδάσκετε καθημερινά μέσα από το προσωπικό σας παράδειγμα ότι μπορεί πράγματι κανείς να είναι δημιουργικός στην πατρίδα του, στο σπίτι του. Γιατί αυτό είναι το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο σπίτι μας.

Η σημερινή εκδήλωση είναι το τελικό στάδιο μιας πολύμηνης δουλειάς της εξαμελούς Επιτροπής Αριστείας του Πανεπιστημίου μας για την ανάδειξη των άριστων μελών του, την οποία ευχαριστώ για το έργο της και σας συστήνω τα μέλη της:

• Ο Μάρκος Ασσαέλ, Πρόεδρος της Επιτροπής, Καθηγητής του Τμήματος Χημικών Μηχανικών
• Η Μελπομένη Αυδή, Καθηγήτρια του Τμήματος Γεωπονίας
• Ο Μιχάλης Γεωργιάδης, Καθηγητής του Τμήματος Χημικών Μηχανικών
• Ο Παναγιώτης Μπαμίδης, Καθηγητής του Τμήματος Ιατρικής
• Ο Χρήστος Κ. Τσαγγάλης, Καθηγητής του Τμήματος Φιλολογίας
• Η Μάγδα Τσολάκη, Καθηγήτρια του Τμήματος Ιατρικής

Κλείνοντας, θα ήθελα να αναφερθώ τρόπον τινά στον «ελέφαντα στο δωμάτιο» ή καλύτερα στον «ελέφαντα στο αμφιθέατρο». Δεν είναι άλλος από τις ιδιαίτερες συνθήκες κάτω από τις οποίες διεξάγεται η τελετή μας και που είναι το αποτέλεσμα των όσων βιώνουμε τους τελευταίους μήνες. Μήνες οι οποίοι επανακαθόρισαν μία σειρά από αξίες και προτεραιότητες στη ζωή όλων μας. Σήμερα, περισσότερο από κάθε άλλη φορά, η θεραπεία του συνόλου των επιστημών, η τεχνολογική ανάπτυξη και η καινοτομία αποδεικνύονται οι ισχυρότεροι μας σύμμαχοι. Με έναν τρόπο, εκπροσωπείτε αυτούς τους «συμμάχους» και μέσω υμών τιμούμε τις αξίες που υπηρετείτε προς όφελος του κοινωνικού συνόλου.

Σας ευχαριστούμε όλους και όλες θερμά!

Η 12η Αυγούστου έχει ανακηρυχθεί από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ ως Παγκόσμια Ημέρα Νεολαίας (International Youth Day), με στόχο να ενισχύσει το ενδιαφέρον και την προσοχή γύρω από τα προβλήματα και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι νέοι άνθρωποι παγκοσμίως.

Η νέα γενιά αποτελεί το ελπιδοφόρο μέλλον όχι μόνο του τόπου μας, αλλά και ολόκληρου του πλανήτη. Είναι χρέος όλων μας να της προσφέρουμε τα απαραίτητα εφόδια για να οικοδομήσει τον κόσμο που οραματίζεται. Να ενθαρρύνουμε τις προσπάθειες των νέων ανθρώπων για ένα καλύτερο αύριο, επενδύοντας στην παιδεία, τη γνώση και την καλλιέργεια της προσωπικότητάς τους.

Στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο, η νέα γενιά αναδεικνύει συνεχώς τη δημιουργικότητα και τις φρέσκες ιδέες της. Επιλέγοντας τον δρόμο της συνεχούς προσπάθειας, στοχεύει όλο και υψηλότερα. Οι φοιτητικές ομάδες (ερευνητικές, καλλιτεχνικές, εθελοντικές, αθλητικές κ.ά.) του Αριστοτελείου εργάζονται συστηματικά για την πρόοδο της έρευνας και την προσφορά στην κοινωνία. Συμμετέχουν και διακρίνονται σε διαγωνισμούς τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Με θέληση και ζήλο, ακολουθούν την πορεία για την επίτευξη των ονείρων τους.

Η νεολαία, στην οποία είναι αφιερωμένη η σημερινή ημέρα, κρατά στα χέρια της το μέλλον. Ο δυναμισμός, ο ενθουσιασμός και οι καινοτόμες ιδέες της συνιστούν πολύτιμα στοιχεία για την πρόοδο κάθε κοινωνίας. Η πιο ωφέλιμη επένδυση για κάθε χώρα είναι η επένδυση στους νέους και τις νέες.

Η Αποκατάσταση της Δημοκρατίας στην πατρίδα μας σηματοδοτεί τη μετάβαση σε μια νέα εποχή και ο εορτασμός της συνιστά εμβληματική επέτειο.

Η Δημοκρατία προσφέρει τα εχέγγυα για την προσωπική και συλλογική πρόοδο και την ανάπτυξη της κοινωνίας. Με τρόπο ισότιμο και ελεύθερο, συμβάλλει στην ελεύθερη έκφραση και στη διακίνηση των ιδεών.

Εντός του δημοκρατικού πολιτεύματος θωρακίζεται η ακαδημαϊκή ελευθερία. Τα μέλη της Πανεπιστημιακής Κοινότητας συμμετέχουν χωρίς περιορισμούς και προσκόμματα στην έρευνα και τη διδασκαλία, καλλιεργώντας την προσωπικότητά τους και αναπτύσσοντας την επιστημονική τους δραστηριότητα.

Το πολύτιμο αγαθό της Δημοκρατίας συμβάλλει στην ακαδημαϊκή και επιστημονική πρόοδο και συνεπακόλουθα στην πρόοδο της χώρας. Προσφέρει ανοιχτούς ορίζοντες σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης οι οποίες με τη σειρά τους καλλιεργούν τις δημοκρατικές αξίες και δίνουν στην κοινωνία τους πολίτες και τους επιστήμονες του αύριο.

Η Δημοκρατία δεν αποτελεί μόνο ένα πολίτευμα. Είναι τρόπος σκέψης και ζωής. Είναι το ανεκτίμητο κληροδότημα της Ελλάδας στον κόσμο.

Διανύουμε μία από τις πιο δύσκολες περιόδους του 21ου αιώνα και, όμως, είμαστε πιο ενωμένοι από ποτέ, όχι μόνο ως χώρα, αλλά και ως παγκόσμια κοινότητα. Για αυτόν τον λόγο, σήμερα, ας εμποτιστούμε ακόμη περισσότερο με το πνεύμα της αλληλεγγύης, της αγάπης και της προσφοράς που μας διακατέχει ως έθνος και ας γιορτάσουμε όλοι μαζί  τα κατορθώματα αυτού.

Η Ολυμπιακή Ημέρα (23 Ιουνίου) έχει καθιερωθεί από το 1948 από τη Διεθνή Ολυμπιακή Επιτροπή (ΔΟΕ) με σκοπό τον εορτασμό της γέννησης των σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων, στις 23 Ιουνίου 1894, στη Σορβόννη του Παρισιού. Επομένως, ο στόχος αυτής της Ημέρας είναι να προωθήσει και να ενδυναμώσει τη συμμετοχή όχι μόνο των επαγγελματιών αθλητών στον αθλητισμό, αλλά κάθε είδους αθλουμένου σε όλον τον κόσμο, ανεξάρτητα από την ηλικία, το φύλο, τη θρησκεία ή την αθλητική επίδοση.

Σήμερα, αφυπνίζεται η αξία του αθλητισμού, δηλαδή η αξία της σωστής σωματικής άσκησης, που έχει ως συνεπακόλουθο τη διατήρηση τόσο της σωματικής, όσο και της ψυχικής υγείας. Φέτος θα γιορτάσουμε με έναν διαφορετικό τρόπο την Ολυμπιακή Ημέρα, αλλά το σημαντικό είναι ότι θα τη γιορτάσουμε όλοι μαζί και υγιείς, αναδεικνύοντας τις αρχές της ευγενούς άμιλλας και της αισιοδοξίας που διακατέχει το έθνος μας.

Για τον εορτασμό αυτό, λοιπόν, η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή, οι 206 Ολυμπιακές Επιτροπές του κόσμου και οι διάφοροι αθλητικοί φορείς ετοιμάζουν διαχρονικά εκδηλώσεις και δραστηριότητες, με βασικό σκοπό τη διάδοση των Ολυμπιακών Αξιών και των μηνυμάτων του Ολυμπισμού.

Το ΑΠΘ Τιμά την Ημέρα Μνήμης της Γενοκτονίας του Ποντιακού Ελληνισμού

Mήνυμα για την Ημέρα Μνήμης της Γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου με τίτλο: “Το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Τιμά την Ημέρα Μνήμης της Γενοκτονίας του Ποντιακού Ελληνισμού”.

Η μνήμη της Γενοκτονίας του Ποντιακού Ελληνισμού, όπως και κάθε γενοκτονίας, αποτελεί ένα πανανθρώπινο χρέος και οφείλει να υπομιμνήσκει στην παγκόσμια κοινότητα την ανάγκη για ειρήνη, κατανόηση και καταλλαγή.

Η Γενοκτονία, μια έννοια που στην Ελλάδα έχει κακοποιηθεί βάναυσα εξαιτίας της ιδεολογικής και πολιτικής εκμετάλλευσής της, αποτελεί ένα έγκλημα του Διεθνούς Δικαίου, το οποίο, σύμφωνα και με το ψήφισμα της Διεθνούς Ένωσης Ακαδημαϊκών για τις Γενοκτονίες (16 Δεκεμβρίου 2007), υπέστησαν από τους Νεότουρκους και τους Κεμαλικούς οι Έλληνες του Πόντου και της Μικράς Ασίας, οι Αρμένιοι και οι Ασσύριοι.

Tο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, το ιστορικό αυτό Πανεπιστήμιο της πόλης και το μεγαλύτερο της χώρας μας, ανέλαβε την ευθύνη που του αναλογεί στην ανάδειξη της αναγνώρισης της Γενοκτονίας. Αποδέχτηκε την  πρόταση για δημιουργία Έδρας Ποντιακών Σπουδών (2017), η οποία μάλιστα πέρυσι, κατά τη συμπλήρωση των εκατό χρόνων από την Ημέρα Μνήμης, διοργάνωσε για πρώτη φορά στην Ελλάδα Διεθνές Συνέδριο με τη συμμετοχή κορυφαίων πανεπιστημιακών και ερευνητών για τη Γενοκτονία των χριστιανικών πληθυσμών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Γενοκτονία που στόχο είχε την εθνική και θρησκευτική ομογενοποίηση της Ανατολίας και τη δημιουργία ενός νέου τουρκικού κράτους.

Μάλιστα, η ιδιαίτερη μέριμνα της διοίκησης του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης για το συγκεκριμένο ζήτημα αποδεικνύεται και από τη δημιουργία ήδη από τον προηγούμενο Μάιο του Κέντρου Ποντιακών Ερευνών ΑΠΘ, προκειμένου να ενισχυθεί η έρευνα στα συγκεκριμένα πεδία.

Ο Ποντιακός Ελληνισμός κατά κοινή ομολογία αποτελεί ένα από τα δυναμικότερα τμήματα του οικουμενικού Ελληνισμού και μαζί με τους υπόλοιπους πρόσφυγες του 1922, Μικρασιάτες, Καππαδόκες και Ανατολικοθρακιώτες, «μπόλιασαν» καρποφόρα τον ελλαδικό κορμό και συνέβαλαν ουσιαστικά στην ανάπτυξη και την πρόοδο της πατρίδας μας. 

Το πολυμήχανο πνεύμα τους μας μετέδωσε την «καλή αγωνία», πώς να κατανοούμε με ρεαλισμό το κοινωνικό γίγνεσθαι, πώς να προστατεύουμε και να ισχυροποιούμε την κοινωνική συνοχή, ώστε, κινητοποιώντας και μεγιστοποιώντας τις ικανότητές μας, να τολμούμε και να χαράσσουμε σχέδια ζωής. Να τολμούμε, ακόμη και μέσα από ελλείψεις, λάθη, παθογένειες και τις προκλήσεις των καιρών. 

Αυτό το πνεύμα έχει ανάγκη η κοινωνία μας σήμερα, που η πανδημία αφενός ανέδειξε ορισμένες από τις μέγιστες αρχές του ουμανισμού, τις οποίες  ομολογουμένως είχαμε απομειώσει ή λησμονήσει, όπως η συνεργασία και η αλληλεγγύη, η ενίσχυση βασικών μηχανισμών αντιμετώπισης κρίσεων, και αφετέρου κατέδειξε εύγλωττα και εκκωφαντικά πόσο σημαντική είναι η λήψη καίριων, αναγκαίων, επώδυνων πλην συνετών αποφάσεων που ανατρέπουν παγιωμένες συνήθειες χρόνων.

Ανάμεσα σε πολλά άλλα, κληρονομήσαμε από τον Ελληνισμό της Ανατολής την «τεχνογνωσία» να καινοτομούμε κάθε φορά που καλούμαστε να διαχειριστούμε  μια κρίση. Αν μπορούμε, δηλαδή να τη μετατρέψουμε σε ευκαιρία διαμόρφωσης νέων μοντέλων ανάπτυξης σε κάθε επίπεδο και κυρίως στην «οικονομία της γνώσης», που διδάσκεται, δοκιμάζεται και επιβραβεύεται εδώ, στο Πανεπιστήμιό μας, και αντιδωρίζεται στην κοινωνία μας, με όλη τη φρεσκάδα και την ενέργεια των φοιτητών/τριών μας που τολμούν να οραματίζονται. 

Εκδήλωση του ΑΠΘ για τα θύματα της Εβραϊκής Κοινότητας της Θεσσαλονίκης

Προσφώνηση στην εκδήλωση που πραγματοποίησε για πρώτη φορά το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης για να τιμήσει τα θύματα της Εβραϊκής Κοινότητας Θεσσαλονίκης, στις 27 Ιανουαρίου 2020, Διεθνή Ημέρα Μνήμης για τα Θύματα του Ολοκαυτώματος. Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε στο κατάμεστο Αμφιθέατρο της Κεντρικής Βιβλιοθήκης του ΑΠΘ.

Η σημερινή εκδήλωση, που γίνεται για πρώτη φορά, μπορεί να θεωρηθεί ως «οφειλή» για τη σιωπή που είχε επιδείξει η πολιτεία και η πόλη μας απέναντι στην εβραϊκή κοινότητα μέχρι πολύ πρόσφατα. Κάποια μικρά βέβαια διαλείμματα, δίχως ιστορικό βάθος και δίχως μέριμνα για τη διατήρηση της μνήμης, της τόσο πολύτιμης για την αυτογνωσία μας υπήρξαν, δυστυχώς, ανεπαρκή.

Εδώ και χρόνια όμως το ΑΠΘ δεν βρίσκεται στο σημείο μηδέν. Με προσήλωση στην αποστολή μας, ως ακαδημαϊκό ίδρυμα, κι ενώ πολλοί αρνούνταν ή και προσπαθούσαν να διαγράψουν τα όσα η ιστορία έχει αποτυπώσει, έχουμε προχωρήσει σε μία σειρά από διαβήματα και ενέργειες, άλλες συμβολικές και άλλες πιο απτές, μα όλες τους πολύ ουσιαστικές.

Σήμερα δύο μνημεία κοσμούν το ΑΠΘ, αυτό του παλαιού εβραϊκού νεκροταφείου, εδώ λίγο πιο πάνω από τη βιβλιοθήκη που βρισκόμαστε, και το δεύτερο φιλοτεχνημένο από τον Καθηγητή Ξενή Σαχίνη έργο για τους Εβραίους φοιτητές του ΑΠΘ στην είσοδο της Αίθουσας Τελετών.

Έχουμε επίσης τη χαρά να διαθέτουμε διδάσκοντες υψηλού επιστημονικού κύρους που διοχετεύουν την ενεργητικότητά τους στη διδασκαλία αντικειμένων σχετικών με τον ελληνικό εβραϊσμό, τον αντισημιτισμό, το Ολοκαύτωμα και την Εβραϊκή Κοινότητα της Θεσσαλονίκης.

Στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών ο «παλαίμαχος» Ανδρέας Πανταζόπουλος, ήταν από τους πρώτους που τόλμησε να προσεγγίσει το τότε «επίμαχο ζήτημα». Στο ίδιο Τμήμα, η Μαρία Καβάλα ήδη από το 2013 διδάσκει για το «Ολοκαύτωμα και την Ιστορική Μνήμη», τους αποκλεισμούς και τις διακρίσεις που υπέστη η Εβραϊκή Κοινότητα της Θεσσαλονίκης και όχι μόνο.

Η πάντοτε δραστήρια Ελένη Χοντολίδου, στο Τμήμα Φιλοσοφίας και Παιδαγωγικής, εκπαιδεύει τους αυριανούς καθηγητές γυμνασίων και λυκείων ώστε να φέρουν τους μαθητές τους σε επαφή με το έγκλημα του Ολοκαυτώματος, δίχως να τους ενσπείρουν το συναίσθημα του φόβου και του αποτροπιασμού.

Ο Δημήτρης Γουλής στο Τμήμα Κινηματογράφου φέρνει τους φοιτητές του σε επαφή με τη θεματική, μέσα από τον κινηματογράφο και την τηλεόραση, εμπλέκοντάς τους ενεργά στο ζήτημα με τη δημιουργία ντοκιμανταίρ.

Ο Δημήτρης και η Ελένη τα δύο τελευταία χρόνια τόλμησαν να εμπλέξουν τους εκπαιδευόμενους των Σχολείων Δεύτερης Ευκαιρίας, μέσα από διαλέξεις, επισκέψεις σε εβραϊκά μνημεία και σεμινάρια σε εκπαιδευτικούς και την εμπλοκή των κοινοτήτων όπως στον Δενδροπόταμο. Έτσι πρέπει να προχωρήσουμε αν θέλουμε να έχουμε τύχη απέναντι στον αντισημιτισμό.

Και, ασφαλώς, δεν πρέπει να ξεχνάμε την Έδρα Εβραϊκών Σπουδών, που με τη βοήθεια της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης λειτουργεί από το 2015, φιλοξενούμενη από το Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας. Ο Γιώργος Αντωνίου, ακάματος ερευνητής, διδάσκει το Ολοκαύτωμα και στην Προφορική Ιστορία. Σήμερα δίχως μεγαλοστομίες, υπερβολές και κομπασμούς, μέσα από την έρευνα του Γιώργου και των συνεργατών του, το ΑΠΘ συγκροτεί το αρχείο των φοιτητών και φοιτητριών του που χάθηκαν στα στρατόπεδα εξόντωσης. Ένα έργο πολυσήμαντο, που μας κάνει να νοιώθουμε δέος αντικρύζοντας το παρελθόν και βαρύ το χρέος για το μέλλον.

Όλα αυτά θα έλεγε κανείς πως έρχονται και «κουμπώνουν» μεταξύ τους. Ας μην ξεχνάμε πως από το 2011 το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο μέσα από την πάντοτε φιλόξενη βιβλιοθήκη μας συγκαταλέγεται ανάμεσα στα ελάχιστα ιδρύματα στην Ευρώπη που προσφέρει πρόσβαση στη μεγαλύτερη συλλογή οπτικοακουστικών μαρτυριών επιζώντων του Ολοκαυτώματος, του USC Shoah Foundation.

Παράλληλα, έχουμε στο ενεργητικό μας μία σειρά από ιδιαίτερα επιτυχημένα σεμινάρια και συνέδρια για τους εκπαιδευτικούς, τόσο της Πρωτοβάθμιας όσο και της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, σε αγαστή συνεργασία με την Ισραηλιτική Κοινότητα, το Εβραϊκό Μουσείο Θεσσαλονίκης και το Γερμανικό Προξενείο της πόλης μας.

Τέλος, από το 2013 αναγνωρίζοντας το έγκλημα που έχει συντελεστεί συμμετέχουμε επί της ουσίας στην πορεία μνήμης που καθιέρωσε ο Δήμος Θεσσαλονίκης. Φοιτήτριες μας και φοιτητές συμμετέχουν ενεργά ως εθελοντές σε αυτήν, κρατούν το πανό και μας κάνουν να ελπίζουμε ότι δεν ξεχνάμε, ότι δεν θα ξεχάσουμε και πάλι∙ ότι, πράγματι, θυμόμαστε. Το ίδιο σκοπεύουμε να πράξουμε και στο μέλλον.

Φίλες και φίλοι, το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, το ίδιο μας το σπίτι, είναι χτισμένο πάνω στο εβραϊκό νεκροταφείο, αυτό που με τόση βιάση οι κατοχικές αρχές ξεπάτωσαν. Μαζί τους, δυστυχώς, πολλοί συμπολίτες μας επιχείρησαν να «ξεπατώσουν» και τη μνήμη των ανθρώπων που το συνόδευαν. Οι διαλυμένοι τάφοι έγιναν οικοδομικά υλικά, πρώτη ύλη για τα θεμέλια σπιτιών. Και οι ταφόπλακες σε κομμάτια, ξεγυμνωμένες πάνω σε αυλόγυρους της Άνω Πόλης θαρρείς και θέλουν να βγουν από τον κόλπο τους και να μας πούνε: «Ποτέ ξανά!».

Θα συνεχίσουμε να είμαστε παρόντες στις εκδηλώσεις αυτές και θα εντείνουμε τις προσπάθειές μας, ώστε να διατηρήσουμε τη μνήμη ζωντανή. Γιατί πολύ απλά, η μνήμη μας «οχυρώνει» απέναντι στις ακρότητες και την βαρβαρότητα του παρελθόντος.

Εισήγηση στο II Ευρωπαϊκό Forum Ανάπτυξης

Εισήγηση στο II Ευρωπαϊκό Forum Ανάπτυξης, στην ενότητα «Εκπαίδευση-Απασχόληση», με θέμα «η Τριτοβάθμια Εκπαίδευση ως μοχλός ανάπτυξης». Το Forum πραγματοποιήθηκε στις 25-26 Ιανουαρίου 2020, στη Λάρισα, από την Περιφέρεια Θεσσαλίας- Ειδική Υπηρεσία Διαχείρισης, σε συνεργασία με την εφημερίδα «Ελευθερία Λάρισας», υπό την αιγίδα της Α.Ε. του Προέδρου της Δημοκρατίας, Προκοπίου Παυλοπούλου. Την έναρξη των εργασιών του κήρυξε ο Αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Μαργαρίτης Σχοινάς.

Στην ενότητα «Εκπαίδευση-Απασχόληση» μίλησαν, ακόμη, η Υφυπουργός Παιδείας και Θρησκευμάτων, Σοφία Ζαχαράκη, ο Πρύτανης του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, Καθηγητής Ζήσης Μαμούρης, ο Διοικητής του Οργανισμού Απασχόλησης Εργατικού Δυναμικού, Σπύρος Πρωτοψάλτης, ο Πρόεδρος του Ιδρύματος Νεολαίας & Διά Βίου Μάθησης, Κώστας Δέρβος, και η Πρόεδρος του Συνδέσμου Βιομηχανιών Θεσσαλίας και Στερεάς Ελλάδας, Ελένη Κολιοπούλου.

Είναι τιμή μου να παρευρίσκομαι ως Πρύτανης του μεγαλύτερου Πανεπιστημίου της χώρας ανάμεσα σε τόσους εκλεκτούς προσκεκλημένους, αλλά και μεγάλη μου χαρά για λόγους τοπικιστικούς τρόπον τινά, εξαιτίας του συναισθηματικού δεσμού με τον τόπο από τον οποίο κατάγομαι∙ τα Τρίκαλα. Συνεπώς, το να συναντιόμαστε εδώ, στη Θεσσαλία μας, και το να βλέπει κανείς να θεσμοθετούνται πρωτοβουλίες, όπως η σημερινή, πιστεύω ακράδαντα πως μας δείχνουν τον δρόμο που οφείλουμε να χαράξουμε για το μέλλον της χώρας μας.

Κάνω αυτές τις επισημάνσεις, διότι θα πρέπει να δούμε την κατάσταση εν συνόλω, τόσο στην εκπαίδευση όσο και στην απασχόληση, σε επίπεδο όχι μόνο κεντρικό, Αθήνα – Θεσσαλονίκη, αλλά και σε επίπεδο περιφερειακό. Οι αριθμοί απασχόλησης σε πάμπολλες πόλεις της επαρχίας, ιδίως στους νέους και τις νέες μας, είναι δυστυχώς αποκαρδιωτικοί. Και υπάρχει μια πραγματικότητα την οποία δεν μπορούμε να παραβλέψουμε και που μας υποδεικνύει ότι το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα έχει σωρεύσει συν τω χρόνω μία σειρά λανθασμένων πρακτικών και πολιτικών. Όλα αυτά που έχουν οδηγήσει σε ένα τέλμα δύσκολα διαχειρίσιμο: οικονομικό, διοικητικό, γραφειοκρατικό και αναχρονιστικό. Ξέρω, δεν σας χρωματίζω μια πολύ ευχάριστη εικόνα. Όμως, για να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα, θα πρέπει να βγάλουμε τις παρωπίδες. Οι νοοτροπίες αυτές είναι που μας οδήγησαν εδώ και με αυτά θα πρέπει να αναμετρηθούμε. Και το ερώτημα είναι όχι «τις πταίει;», αλλά τι είμαστε διατεθειμένοι να κάνουμε για αυτά.

Πρώτα πρώτα, τα Προγράμματα Προπτυχιακών και Μεταπτυχιακών Σπουδών των σχολών μας θα πρέπει να εκσυγχρονιστούν και να εναρμονιστούν με αυτά που εδώ και χρόνια προσφέρονται στο εξωτερικό και, ιδιαίτερα να καταλάβουμε και ως Πανεπιστήμια αλλά και ως πολιτεία, να σχετίζονται τουλάχιστον και με τη γεωγραφική περιφέρεια που ανήκει το Πανεπιστήμιο. Και εκσυγχρονισμός σημαίνει να ακούσουμε το τι έχει να πει η αγορά εργασίας. Ο ΣΕΒ μας κρούει τον κώδωνα του κινδύνου[1] και επισημαίνει ότι πάνω από το 1/3 των επιχειρήσεων αδυνατεί να βρει εξειδικευμένο προσωπικό, ενώ έχουμε τον μεγαλύτερο αναλογικά αριθμό εγγεγραμμένων φοιτητών πανευρωπαϊκά[2]!

Ταυτόχρονα, όμως, διαφαίνεται πως σε μία σειρά από επαγγέλματα «φταίει ο γάιδαρος και χτυπάμε το σαμάρι». Παρά τα όποια κακώς κείμενα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, έχουμε στη χώρα μας ένα εξαιρετικό ανθρώπινο κεφάλαιο. Μα τα προσόντα πρέπει να αμείβονται αντιστοίχως, τόσο στην αγορά εργασίας όσο και στο Πανεπιστήμιο. Ειδάλλως, δεν θα μπορέσουμε να κρατήσουμε τους κορυφαίους επιστήμονες, τους κορυφαίους ερευνητές και δεν θα δημιουργήσουμε εκείνες τις προδιαγραφές που θα μας πάνε μπροστά.

Μιλάμε για brain-gain, να επιστρέψουν τα παιδιά μας πίσω. Ξέρετε, οι σπουδές για έναν απόφοιτο του Πολυτεχνείου κοστίζουν στο ελληνικό δημόσιο 200.000€[3]. Κι όταν αποπερατώνει τις σπουδές του, του λέμε μείνε εδώ με μισθό που καλύπτει μετά βίας τις βασικές σου ανάγκες και με ελάχιστες προοπτικές επαγγελματικής και προσωπικής ανέλιξης. Είναι προφανές ότι στην περίπτωση αυτή το brain drain θα λειτουργήσει ως αυτοεκπληρούμενη προφητεία. Σε λιγότερο από μια δεκαετία έφυγαν στο εξωτερικό 500.000 συμπολίτες μας[4], η συντριπτική πλειονότητα σε παραγωγική ηλικία, οι περισσότεροι από αυτούς προσοντούχοι. Θα πρέπει οι υποτροφίες που χορηγούνται όχι απλώς να αυξηθούν, αλλά και να έχουν ρεαλιστική βάση, τόσο οικονομικά, όσο και από άποψη προϋποθέσεων. Δεν είναι δυνατόν ένας υπότροφος της τάξεως των 400 και των 500€ να μην έχει το δικαίωμα να εργάζεται ταυτόχρονα! Σκεφτόμαστε και λειτουργούμε με βάση ένα δίχτυ ασφαλείας, που για τη νεότερη γενιά μας δεν υφίσταται. Ποιος, στα αλήθεια, από εμάς δεν θα αναζητούσε την τύχη του αλλού με αυτά τα δεδομένα;

Θα πρέπει, παράλληλα, να ενεργοποιηθεί η ιδιωτική πρωτοβουλία, οι αμοιβές, ιδιαίτερα σε εξωστρεφείς επιχειρήσεις, να εναρμονιστούν με τα διεθνή δεδομένα και, παράλληλα, να διεκδικήσουμε νέες επενδύσεις. Και σε αυτόν τον τομέα τα Πανεπιστήμιά μας έχουν πολλά να προσφέρουν. Δεν υπάρχει πιο τρανταχτό παράδειγμα από αυτό της Pfizer που ήδη υλοποιείται στη Θεσσαλονίκη και που θα προσφέρει διακόσιες θέσεις εργασίας σε ειδικευμένο προσωπικό μηχανικών και τεχνολογίας πληροφοριών. Στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο το Γραφείο Μεταφοράς Τεχνολογίας έχει να επιδείξει μία σειρά από επιτυχίες μέσα από start-ups καθηγητών, φοιτητών και ερευνητών μας, οι οποίοι έχουν λάβει χρηματοδοτήσεις από διεθνή funds και που δεν μπορούν παρά να μας κάνουν υπερήφανους.

Επειδή νωρίτερα επέμεινα λίγο παραπάνω στα μελανά σημεία, θέλω να δηλώσω ρητά πως έχω ακράδαντη εμπιστοσύνη στους ανθρώπους μας, σε αυτούς που δημιουργούν, παρά τις όποιες συνθήκες και με τους οποίους έχω την τύχη λόγω θέσης να έρχομαι σε επαφή καθημερινά. Το έργο αυτών είναι που θα πρέπει να διευκολύνουμε.

Η αύξηση του προϋπολογισμού για την τριτοβάθμια εκπαίδευση αποτελεί επιτακτική ανάγκη, ώστε να αρθούν τα οικονομικά και γραφειοκρατικά εμπόδια που επιβάλλονται στα δημόσια Πανεπιστήμιά μας, για να μπορέσουμε να προσελκύσουμε υψηλών προδιαγραφών και επαρκές αριθμητικά διδακτικό προσωπικό. Ταυτόχρονα, οι Ειδικοί Λογαριασμοί Κονδυλίων Έρευνας θα πρέπει να επανέλθουν στον πρωταρχικό τους σκοπό -κάτι που έγινε με το τελευταίο νομοσχέδιο και συγχαίρουμε τη σημερινή ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας- που δεν είναι άλλος από την έρευνα, ώστε να προσφέρουν σε νέους και νέες τη δυνατότητα να ανελιχθούν ο καθένας στον τομέα του. Και τέλος, το γραφειοκρατικό πλαίσιο που περιβάλλει όλα όσα προανέφερα, όπως και τη λειτουργία των ίδιων των σχολών μας, δημιουργώντας μία κατάσταση υδροκεφαλισμού από την οποία δεν μπορούμε να ξεφύγουμε, θα πρέπει να αναθεωρηθεί άρδην. Κι αυτό δεν μπορεί παρά να γίνει με τη συνδρομή της πολιτείας και του νομοθετικού σώματος. Έργο δύσκολο, μα να ξέρετε ότι για αυτή τη μάχη είμαστε «έτοιμοι από καιρό». Και δεν θα παραδώσουμε τα όπλα.

Πηγή φωτογραφίας: Εφημερίδα «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Λάρισας»

[1] ΣΕΒ: 35,6% https://www.makthes.gr/to-ptychio-den-arkei-gia-tin-agora-ergasias-233592

[2] https://www.kathimerini.gr/1046267/gallery/epikairothta/ellada/ereyna-gia-thn-ekpaideysh-polla-ptyxia-liges-doyleies

[3] https://www.kathimerini.gr/1018326/article/oikonomia/ellhnikh-oikonomia/panagiwths-liargkovas—nikolaos-apostolopoylos-spoydase-kai-vgale-diavathrio-gia-ta-3ena

[4] https://insidestory.gr/article/ypotrofies-panepistimio-ioannina?token=TWG97HHBW4

Ομιλία στο 3ο Συνέδριο για την Ηλεκτροκίνηση και τα Εναλλακτικά Καύσιμα

Τοποθέτηση με θέμα «η συνεισφορά του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης στα θέματα βιώσιμης ανάπτυξης και αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής» κατά τη συζήτηση στο 3ο Συνέδριο για την Ηλεκτροκίνηση και τα Εναλλακτικά Καύσιμα, στο πλαίσιο της διοργάνωσης Eco-Fest2020 για τις Πράσινες Πόλεις, τη Βιώσιμη Ανάπτυξη και την Ηλεκτροκίνηση. Το συνέδριο πραγματοποιήθηκε στις 20 Ιανουαρίου 2020, στην Τεχνόπολη στο Γκάζι.

Ευχαριστώ για την πρόσκληση. Διαπιστώνω πόσο σημαντική είναι η διασύνδεση του πρακτικού κομματιού με το τι συμβαίνει στο ελληνικό πανεπιστήμιο. Η παρουσία μου σήμερα, εδώ, ως πρύτανη του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης -του μεγαλύτερου ελληνικού πανεπιστημίου, με τη λογική ότι έχουμε όλα τα γνωστικά αντικείμενα- αποσκοπεί να συνεισφέρει στη συζήτηση πώς προσεγγίζουμε εμείς την κλιματική αλλαγή και πολύ επιγραμματικά τι κάνουμε.

Όσον αφορά την κλιματική αλλαγή, εντός των πανεπιστημίων οι σκοπιές υπό τις οποίες εξετάζονται τα ζητήματα δεν είναι απαραίτητα τόσο οξυμένες, όσο είναι στην κοινωνία γενικότερα. Πιστεύω ότι δε χρειάζεται να οδηγηθούμε σε μια φανατισμένη ρητορική, ούτε και να γίνουμε απολογητές, δεν είναι άλλωστε αυτός ο ρόλος μας. Από την άλλη, ίσως είναι από τις λίγες φορές που η αποστασιοποίηση και η προσπάθεια για αντικειμενικότητα του ακαδημαϊκού ανθρώπου, του homo academicus, δεν είναι αντιπαραγωγική, αλλά, αντίθετα, οδηγεί σε πιθανές απτές λύσεις.

Ως πανεπιστήμια γενικότερα -δεν αφορά η κλιματική αλλαγή μόνο τον κλάδο των μηχανικών, αλλά περνάει και μέσα από πολλούς άλλους κλάδους- οφείλουμε να αντιληφθούμε πως έχει τρεις βασικούς άξονες. Ο πρώτος είναι η ίδια η έκφανση της κλιματικής αλλαγής σε επίπεδο φυσικής. Ο δεύτερος έχει να κάνει με την άμβλυνση των προβλημάτων, που, συν τω χρόνω, έχουν σωρευτεί από την ανθρώπινη παρέμβαση και παρουσία. Ο τρίτος άξονας, κατά τη γνώμη μου, σχετίζεται με την προσαρμογή στα νέα δεδομένα, που ορίζονται από τον τρόπο της ζωής μας και μπορεί να οδηγήσουν σε μία καθημερινότητα σύννομη με την αειφόρο ανάπτυξη, σε κάθε της πτυχή, όπως η αειφόρος αγροτική παραγωγή και, ασφαλώς, το κυρίως θέμα του συνεδρίου, η ηλεκτροκίνηση.

Άρα, λοιπόν, μέσα σε ένα εκπαιδευτικό πλαίσιο αυτό που καλούμε ως κλιματική αλλαγή έχει να κάνει με νομικούς και παιδαγωγούς, με φυσικούς, με γεωλόγους και προφανώς κάθε λογής μηχανικούς. Άρα, η προσέγγισή μας είναι αυτή, εν τοις πράγμασι.

Ως Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο έχουμε κατορθώσει να δώσουμε έμφαση σε προπτυχιακό επίπεδο σε όλα αυτά τα τμήματα που άπτονται των βασικών αξόνων που προανέφερα, με μαθήματα βασικής επιλογής. Παράλληλα, υπάρχουν περισσότερα από 15 Προγράμματα Μεταπτυχιακών Σπουδών, που άπτονται άμεσα ή έμμεσα της κλιματικής αλλαγής και μέσα στα οποία έχουμε περισσότερα από 70 μαθήματα.

Κάτι άλλο σημαντικό στο οποίο συνεισφέρουμε ως πανεπιστήμιο στο θέμα της κλιματικής αλλαγής είναι ότι την τελευταία χρονιά, υπό την αιγίδα της πρυτανείας του ΑΠΘ, έχουμε οργανώσει δύο διεθνή συνέδρια με βασική τους θεματική τους στόχους της βιώσιμης ανάπτυξης.

Θεωρούμε εξίσου σημαντική τη σύσταση του δικτύου για την επίλυση προβλημάτων βιώσιμης ανάπτυξης στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας (Sustainable Development Solutions Network – SDSN). Στο δίκτυο αυτό, που τελεί υπό αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών, την προεδρία για τα επόμενα δύο χρόνια έχει η Ελλάδα και συγκεκριμένα το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο. Άρα τα δίκτυα αυτά είναι επίσης μια πρακτική συμμετοχή του πανεπιστημίου μας.

Στην έκθεση που υπάρχει και με παρότρυνση των συναδέλφων -και τους ευχαριστώ- του Τμήματος Οικονομικών, της κ. Κοσμίδου και του κ. Κουσενίδη, εκτίθεται ένα ηλεκτρικό αυτοκίνητο, το οποίο είναι μία παραγωγή των προπτυχιακών και μεταπτυχιακών φοιτητών του Τμήματος Μηχανολόγων Μηχανικών. Αυτό δείχνει πραγματικά τη φιλοσοφία του brain gain, την οποία κάνουμε πράξη.

Ήδη ως πρυτανικές αρχές έχουμε ξεκινήσει τη διαδικασία προθερμοκοιτίδευσης τέτοιων ιδεών και ιδιαίτερα σε θέματα που αφορούν την κλιματική αλλαγή. Ως πανεπιστήμια θερμοκοιτίδα δεν μπορούμε να κάνουμε, αλλά ως προθερμοκοιτίδευση νέες θέσεις και νέες ιδέες, που πραγματικά άπτονται της τεχνικής εφαρμογής, ενισχύουμε το να ξεκινάνε μέσα από το πανεπιστήμιο.

Τέλος, θεωρούμε πολύ σημαντική την εκπαίδευση, την παιδεία, όχι μόνο εντός του campus των μελών του πανεπιστημίου, αλλά και της κοινωνίας εκτός campus. Εκεί παίζεται το παιχνίδι, όχι μόνο στις ημερίδες, όχι μόνο στα πανεπιστήμια, αλλά και στις δομές που ενημερώνουν τις κοινωνίες.

Τελετή Αναγόρευσης του CEO της Pfizer Inc., Δρ. Άλμπερτ Μπουρλά, σε Επίτιμο Διδάκτορα του Τμήματος Ιατρικής του ΑΠΘ

Προσφώνηση κατά την τελετή αναγόρευσης του Δρ. Άλμπερτ Μπουρλά, Chairman elect and Chief Executive Officer (CEO) της φαρμακευτικής εταιρείας Pfizer Inc., σε Επίτιμο Διδάκτορα του Τμήματος Ιατρικής της Σχολής Επιστημών Υγείας του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Η τελετή αναγόρευσης πραγματοποιήθηκε στην κατάμεστη Αίθουσα Τελετών «Αλέξανδρος Παπαναστασίου» του Παλαιού Κτιρίου της Φιλοσοφικής Σχολής του ΑΠΘ, στις 18 Δεκεμβρίου 2019.

Σας καλωσορίζω όλους στο ιστορικό κτίριο της Παλαιάς Φιλοσοφικής του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Απόψε τιμούμε έναν βέρο Θεσσαλονικιό, τον Άλμπερτ, για τους φίλους Άκη, Μπουρλά, η ιστορία του οποίου συνυφαίνεται με αυτήν της πόλης μας.

Ο κύριος Μπουρλά, απόφοιτος και διδάκτορας της Κτηνιατρικής Σχολής του ΑΠΘ, είναι σήμερα CEO της Pfizer ανά τον κόσμο. Και μαθαίνοντας την προσωπική του πορεία, δεν μπορείς παρά να θαυμάσεις τη ρότα που ακολουθεί μια ζωή, με όλες τις ανατροπές και απογοητεύσεις, που γίνονται έναυσμα και κίνητρο για κάτι καλύτερο. Και σε όλη αυτή τη διαδρομή, όσο κι αν η τύχη μπορεί να διαδραματίσει τον ρόλο της, δεν είναι από μόνη της ικανή να το πετύχει.

Η οικογενειακή σας ιστορία, κύριε Μπουρλά, είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τις ποικίλες εκφάνσεις της Θεσσαλονίκης ανά τους αιώνες, αλλά και με την εποχή του ναζιστικού ολέθρου. Μαζί με αυτήν, οι ιστορίες πολλών χιλιάδων συμπολιτών μας, που εκτοπίστηκαν και εξοντώθηκαν στα χρόνια του Ολοκαυτώματος. Ως πατρίδα, δεν σας σταθήκαμε, όπως θα οφείλαμε∙ δεν αποδειχτήκαμε αντάξιοι της Ιστορίας. Όχι λίγοι, όχι άδικα, φύγανε από τη Θεσσαλονίκη, συνειδητά αρνούμενοι να κοιτάξουν πίσω τους.

Εσείς όμως, κύριε Μπουρλά, δεν μας ξεχάσατε. Δεν λησμονήσατε το Τμήμα της Κτηνιατρικής από το οποίο προέρχεστε και το οποίο σας οφείλει πολλά. Και είστε απόψε εδώ, την ίδια στιγμή που ένα έργο μείζονος σημασίας για την πόλη μας αρχίζει να λαμβάνει σάρκα και οστά, χάρη και στη δική σας προσωπική συμβολή. Μέσα από αυτήν την προσπάθεια η «ικανότητα καινοτομίας» της πόλης μας μεταφράζεται και στο εργασιακό επίπεδο. Ερευνητές και απόφοιτοί μας, το ανθρώπινο κεφάλαιο αυτής της πόλης, θα μπορέσουν να μείνουν στον τόπο τους, δίχως να καταπνίγουν τη δημιουργικότητά τους.

Μόλις λίγες μέρες πριν έλαβε χώρα στην πόλη μας το Hellenic Diaspora Medical Forum, μία σημαντικότατη πρωτοβουλία του Τμήματος Ιατρικής του ΑΠΘ, με τη συμμετοχή ανθρώπων της διασποράς, όπως εσείς, κύριε Μπουρλά, διεθνώς καταξιωμένων επιστημόνων και ανθρώπων της αγοράς, που στρέφουν ξανά το βλέμμα τους στην πόλη μας και στο Πανεπιστήμιό μας. Σας χρειαζόμαστε δίπλα μας.

Για αυτό είμαστε κι εμείς εδώ, στην αποψινή τελετή, στο ίδρυμα που κάποτε σας όρκισε και στο οποίο επιστρέφετε πια, ως ο πλέον εκλεκτός προσκεκλημένος. Διπλή τιμή, για εσάς και για εμάς. Γιατί αποσκοπούμε στο να καταδείξουμε πως έχουμε θέσει ως βασικό μας στόχο να γυρίσουμε σελίδα, να ανασημασιοδοτήσουμε τις προτεραιότητές μας, ως ακαδημαϊκή κοινότητα και ως κοινωνία και να εντείνουμε αυτό το θετικό ιστορικό momentum, που έχουμε στη διάθεσή μας.

Περίπου τέτοια εποχή πέρυσι είπατε πως «δεν ξέχασα ποτέ από πού ξεκίνησα και σε ποιους οφείλω. Και το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο είναι ένας από αυτούς». Πως οι γνώσεις σας, ο χαρακτήρας σας, η κουλτούρα σας σμιλεύτηκαν εδώ, σε αυτό το Πανεπιστήμιο. Και προτρέψατε τους φοιτητές μας να μην περιορίζουν τα όνειρά τους, παρά να θέτουν κάθε μέρα τον πήχη ψηλότερα, στο καλύτερο επόμενο άλμα. Κι ο κόσμος αυτός μπορεί να γίνει δικός τους.

Κι ίσως αυτά τα λόγια να μου θύμισαν τους στίχους του ποιητή Τάκη Σινόπουλου:

Εδώ γεννήθηκα.
Εδώ μεγάλωσα. Λοιπόν, αυτά μου χρειάζονται
για την οργή μου και την περηφάνεια μου.
Για να κρατήσω και να κρατηθώ.
Δεν έχω Θεούς. Και δε φοβάμαι.

Άκη, καλώς όρισες ξανά στο σπίτι σου.

Εισήγηση στο 6ο Διεθνές Forum του Οικονομικού Πανεπιστημίου της Ρωσίας

Εισήγηση με θέμα «Financial innovation and the importance of financial literacy» (Η οικονομική καινοτομία και η σημασία της χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης) στο 6ο Διεθνές Forum του Οικονομικού Πανεπιστημίου της Ρωσίας (Financial University under the Government of the Russian Federation) στη Μόσχα, με τίτλο «Ανάπτυξη ή Κρίση; Τι να περιμένουμε». Το Forum πραγματοποιήθηκε από τις 26 έως τις 28 Νοεμβρίου 2019 και συνιστά ένα από τα πιο σημαντικά γεγονότα για τον ακαδημαϊκό και επιχειρηματικό κόσμο της Ρωσίας.

Over the past decades, the advancement of technologies and their adoption in various aspects of business and production have important implications for the socio-economic growth of nations. New digital technologies which have diffused into the economy have caused production processes and organizations to change and new products, services and business models to emerge. This digitization has led to an uncertain economic and financial landscape characterized by increased competition among businesses with varying degrees of intensity.

In addition, there was the need to give consumers, investors and small businesses greater access to a variety of payment solutions, credit offers and long-term savings and investment instruments. Since the mid-1980s, many firms in the financial sector have seen this opportunity and have developed numerous innovative financial products or services to attract small retail investors, who in the new landscape have largely been forced to become in charge of their financial well-being. At the same time, financial innovation has also occurred as a necessity to deal with the changing and challenging socio-demographic environment. For example, the increase in the life expectancy of the labor force has led many countries to pension reforms that anticipated the replacement of Pay-As-You-Go systems with funded systems and from Defined Benefit systems to Defined Contribution systems. Needless to say of course, that many pension reforms resulted into varying choices (i.e., how much to save, where to invest, and how to make lump sum pay-outs that last throughout retirement) and increased individual accounts which are managed by funds that are looking for innovative high-return investments.

However, many of the new financial products and services that have prevailed over the years, are rather complex, and consumers who do not have the required skills or do not have access to the necessary information, are unable to make informed choices. As a result, consumers are likely to acquire new financial products or services that are totally unsuitable for them because their choice has been based on a limited set of information which usually stems from the financial service provider. Many studies in the area have recognized that innovative financial products tend to increase access to financial markets and financial services, but are so sophisticated and so particularly difficult to understand that eventually add much complexity to the investment process (Lumpkin, 2010).

The developments in financial markets are particularly pertinent to the USA and Europe and continue to this day, with the “Fintech revolution” being in the core of the financial research agenda. However, what has largely been recognized is that the accelerating complexity in financial products and services has significantly increased the transfer of risk to investors. This situation has been further exacerbated by the worldwide tendency to transit from a centrally planned to a market oriented economy. Today, more than ever, retail investors and households are taking on more financial risks and responsibility. This is true for investment and deposit decisions (i.e., unpredictable returns and interest rates), for credit decisions (i.e., mortgages) and for retirement savings (i.e., defined contribution systems). On the other hand however, the real problem could be that small investors and households may not be aware of the inherent risks of the products or services, or they simply may not understand the need to be protected against the risks they face and thus, fail to make good financial decisions.

However, proper attention to this problem has not been given until the global financial crisis of 2008 which resulted in mounting losses and exercised numerous negative effects on the economy, and through this on the society as a whole. Many studies on the root causes and origins of the crisis, have found that the primarily reason for the worldwide recession cannot be traced to structural problems in the real economy, but instead it can be linked to three important factors: (a) accelerated product innovation in the financial sector; (b) inexperienced investors and financial service providers; and (c) lack of standard measures to enforce risk hedging and prudent investment behavior.

In essence, the aftermath of the crisis is that individuals and small businesses should be equipped with the know-how, competence and motivation to make key financial decisions to help secure their financial future. This calls for improved financial education on their rights and responsibilities and improved knowledge on financial, insurance and pension products as well as their inherent risks. Financial education aims at improving  the financial literacy of consumers in the sense that it improves their ability to use knowledge and skills to manage financial resources effectively for a lifetime of financial well-being. Financial literacy along with empowering financial-consumer protection frameworks can effectively contribute to the Aristotelian notion of “eudemonia” that guarantees financial stability, growth and sustainability. In addition, financial literacy contributes to the development of more efficient financial markets by improving the confidence of market participants, by encouraging the development of new products and services, and by increasing competition, innovation and product quality.

However, many recent surveys have shown that the level of financial literacy is low in most countries, including in developed countries. Moreover, in many of these surveys it has been found that consumers often overestimate their financial understanding and thus do not seek to improve it. This finding is quite disappointing for two reasons. First, it takes time for someone to acquire the appropriate level of financial education and the longer one defers it, the longer one makes the wrong investment decisions. Second, financial literacy has been documented to correlate to a set of behaviors. Klapper, Lusardi and Panos (2012) offer an extensive review of the relevant literature which reveals that financially literate individuals perform better in their day-to-day financial management. Moreover, financially literate individuals better understand credit, investment vehicles, take advantage of the banking system and are more inclined to saving, wealth accumulation, and efficient portfolio choice.

In a recent survey on financial education (OECD, 2016) financial literacy is recognized to be crucially important for the development of the financial sector and for the growth of the economy as a whole. Financial education could help to smooth the road from poverty for vulnerable groups of people. Financial literacy could affect the saving behavior, the accumulation of capital, the structure of financial markets and the development of innovative financial instruments that help the management of retirement incomes. But what is more, is that financial literacy is acknowledged as a key factor to prevent future financial crises and turbulence in the markets.

The increased importance of financial literacy calls for policy actions in the financial education area. The coordination of efforts of Ministries of Finance, Economy, Education, Central banks and special agencies is extremely important for establishing efficient national systems of financial education. The role of governmental authorities in promoting financial literacy and providing small investors’ protection is essential and should progress in close partnership with other stakeholders, especially with the private sector and the financial institutions. It is necessary to create a global methodology which will permit to regularly evaluate the level of financial literacy and the effectiveness of the current efforts. However, this rests with the experts in the area and expands beyond the scope of this address.

Τελετή Αναγόρευσης του Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας, Νίκου Αναστασιάδη, σε Επίτιμο Διδάκτορα της Νομικής Σχολής του ΑΠΘ

Προσφώνηση κατά την τελετή αναγόρευσης του Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας, Νίκου Αναστασιάδη, σε Επίτιμο Διδάκτορα της Νομικής Σχολής του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Η τελετή πραγματοποιήθηκε στις 31 Οκτωβρίου 2019, στην Αίθουσα «Αιμίλιος Ριάδης» του Μεγάρου Μουσικής Θεσσαλονίκης (Κτίριο Μ2).

Σας καλωσορίζουμε απόψε σε αυτήν την ιδιαίτερη βραδιά, μία βραδιά τιμής για έναν ξεχωριστό άνθρωπο. Απονέμεται απόψε ο τίτλος του Επίτιμου Διδάκτορα της Νομικής Σχολής του ΑΠΘ στον κύριο Νίκο Αναστασιάδη, γνωστό σε όλους μας με την ιδιότητα του Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας. Γέννημα θρέμμα της Κύπρου, σπούδασε Νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και συνέχισε με μεταπτυχιακές σπουδές στο Λονδίνο. Κι όμως∙ ο ίδιος δεν ακολούθησε μία διαδρομή συνηθισμένη. Από τη Νομική, στη δικηγορία, στην πολιτική κι έπειτα στην κυβερνητική του σταδιοδρομία έζησε, είδε, έμαθε και ξεπέρασε στεγανά, που παρέμεναν καταχωνιασμένα στη συλλογική μνήμη των ανθρώπων της Μεγαλονήσου.

Θα σας μιλήσω ειλικρινά. Όταν το 2013 έλαβε τις απαραίτητες εκείνες σκληρές πολιτικές αποφάσεις, μπροστά στη δυσοίωνη οικονομική κρίση που έπληττε την Κύπρο, πολλοί από εμάς, σχεδόν όλοι ίσως, πεισθήκαμε πως τα όσα θετικά είχαν επιτευχθεί αποτελούσαν πλέον παρελθόν. Πιστέψαμε σε βίους παράλληλους, ημών που μας μάστιζε η κρίση και υμών που μόλις σας είχε χτυπήσει την πόρτα. Κι όμως, κύριε Πρόεδρε, σε χρόνο που ουδείς ανέμενε, όχι απλώς ανορθώσατε, αλλά ισχυροποιήσατε έτι περαιτέρω την Κύπρο στο διεθνές οικονομικό και πολιτικό στερέωμα.

Η σταθερή σας προσήλωση όλα αυτά τα χρόνια στο ευρωπαϊκό ιδεώδες έχει οδηγήσει στην εμβάθυνση των σχέσεων αμοιβαίας εμπιστοσύνης με χώρες, όχι μόνον εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά και με τις γειτονικές της ευρύτερης Ανατολικής Μεσογείου, αναδεικνύοντας την Κύπρο σε πυλώνα σταθερότητας της περιοχής.

Ενάντια στις τρέχουσες αναχρονιστικές αντιλήψεις, τολμάτε να προχωράτε μπροστά και να στοχεύετε στο μέλλον. Με σταθερή προσήλωση στην Παιδεία και την πλήρη στήριξη των παραγωγικών δυνάμεων  της χώρας σας, οδηγήσατε το καράβι σας και κατορθώσατε την τόσο ταχεία αντιμετώπιση της κρίσης. Εξάλλου, η πατρίδα σας έχει περάσει πολλές φορές μέσα από Συμπληγάδες Πέτρες και έχει δείξει το ανάστημά της. Επιδείξατε σθένος και ευαισθησία και προσπαθήσατε την ώσμωση των όποιων διαφορών με την Τουρκοκυπριακή κοινότητα, τη λείανση των αιχμών που αφήνει πίσω της η μνήμη του 1974. Με διορατικότητα αντιληφθήκατε πως ένα τέτοιο τραύμα δεν είναι δυνατόν να χαθεί στη λήθη, εάν δεν επουλωθεί.

Δεδομένης της σημαίνουσας, αλλά και συνάμα ταραχώδους γεωγραφικής και γεωπολιτικής θέσης της χώρας σας, επιτύχατε την απαιτούμενη εκείνη ψυχραιμία που ορίζουν οι, συχνά, «θερμές» εξελίξεις. Ενσκήψατε με σεβασμό και κατανόηση στα συναισθήματα ενός ολόκληρου λαού και προκρίνατε τη λύση του διαλόγου και των διαπραγματεύσεων, έναντι μιας άγονης πολεμικής και εμπρηστικής ρητορικής.

Στο διάβα του χρόνου μιλήσατε στους πολίτες σας με ειλικρίνεια και δίχως φόβο. Και ανταμειφθήκατε για αυτή σας τη σύνεση. Επιβεβαίωση, ίσως, της ρήσης του Ισοκράτη, που μιλώντας για τον συμπατριώτη σας Ευαγόρα Α’ υποστήριξε ότι η πρόοδος πηγάζει «οὐ διὰ τοὺς ἐμμένοντας τοῖς καθεστῶσιν, ἀλλὰ διὰ τοὺς ἐπανορθοῦντας καὶ τολμῶντας ἀεί τι κινεῖν τῶν μὴ καλῶς ἐχόντων», δηλαδή «όχι από τους προσκολλημένους στο κατεστημένο, αλλά από όσους διορθώνουν τα κακώς κείμενα και έχουν πάντοτε το θάρρος να ταράζουν το λιμνάζον κακό».

Κάποια στιγμή, Εξοχώτατε κύριε Πρόεδρε, είπατε πως θέλει «τόλμη και αποφασιστικότητα [για] να μετατρέψεις την κρίση σε ευκαιρία». Κι εσείς το αποδεικνύετε αυτό καθημερινά, μέσα από τον στρατηγικό σχεδιασμό και τη ρεαλιστική διαχείριση των καταστάσεων, που αναδεικνύουν την Κύπρο  κράτος – πρότυπο και την ηγεσία σας άξια μίμησης.

Για όλα αυτά, κύριε Πρόεδρε, απόψε η Νομική Σχολή και σύμπασα η ακαδημαϊκή μας κοινότητα σας τιμά και σας καλωσορίζει στο σπίτι της, το δικό μας σπίτι∙ σας καλωσορίζουμε στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.

Επίσημος Εορτασμός της Ημέρας του Πολιούχου της Θεσσαλονίκης Αγίου Δημητρίου, της 107ης Επετείου της Απελευθέρωσης της πόλης και του Έπους του ’40 στο ΑΠΘ

Προσφώνηση κατά τον επίσημο εορτασμό της Ημέρας του Πολιούχου της Θεσσαλονίκης Αγίου Δημητρίου, της 107ης Επετείου της Απελευθέρωσης της πόλης και του Έπους του ’40 που πραγματοποιήθηκε στις 26 Οκτωβρίου 2019, στην Αίθουσα Τελετών του ΑΠΘ, παρουσία του Προέδρου της Δημοκρατίας, Προκοπίου Παυλοπούλου.

Σας καλησπερίζω και σας καλωσορίζω στο Πανεπιστήμιό μας. Είναι συγκινητικό να έχω την τιμή να είμαι εγώ αυτός που σας υποδέχεται απόψε εδώ σε αυτόν τον τριπλό εορτασμό, που έχει χαρακτήρα εθνικό, θρησκευτικό και, συνάμα, εξόχως τοπικό. Δεν θα ήθελα να πω πολλά, μόνο να μείνω σε κάποιες στιγμές, κάποια σημεία στην ιστορία∙ τη δική μας ιστορία.

Γιορτάζουμε σήμερα την Απελευθέρωση της πόλης μας, 107 ολόκληρα χρόνια πριν. Η αναίμακτη παράδοση της Θεσσαλονίκης από τον Χασάν Ταχσίν Πασά δεν ήταν μια εξέλιξη προκαθορισμένη, ούτε μοιραία. Ήταν αποτέλεσμα μίας στρατηγικά σχεδιασμένης πολιτικής από μία κυβέρνηση προσηλωμένη σε έναν στόχο. Δεκαπέντε μόλις χρόνια από την «ευγενή μας τύφλωση» και το «Μαύρο ‘97» περάσαμε στην εποχή του Βαλκανικού Συνασπισμού, ο οποίος συνέλαβε τις Μεγάλες Δυνάμεις της εποχής εξαπίνης. Ο επακόλουθος Α’ Βαλκανικός Πόλεμος έφερε τη Θεσσαλονίκη στην αγκαλιά του ελληνικού έθνους-κράτους και λίγους μήνες αργότερα, με την ίδια πυγμή στον Β’ Βαλκανικό, η Μακεδονία μας έγινε ελληνική. Η καταγωγή πολλών εξ ημών σε αυτήν την αίθουσα έχει σημείο αναφοράς σε εκείνες τις ημέρες του ’12 και του ’13. Τούτη η τελεία στην ιστορική αφήγηση, που καθόρισε τη μοίρα μας στο σήμερα. Η Κλειώ, η Μούσα της Ιστορίας, σίγουρα κάπου μειδιά∙ γιατί απόψε έχει την τιμητική της.

Προερχόμαστε από εκείνη τη γενιά που έζησε με τις μνήμες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και του Εμφυλίου. Η ίδια αυτή γενιά που θέλησε μεταπολεμικά να χτίσει θεμέλια πιο στέρεα για τους απογόνους της. Και παρά τις παλινωδίες του χρόνου, το επέτυχε. Βρισκόμαστε απόψε εδώ, τα παιδιά των «χωρικών» και των «μικροαστών», με άλλες πια ιδιότητες χάρη στις δικές τους θυσίες. Μπορεί να είμαστε «καινούριοι» στους θώκους και τα αξιώματα, αλλά δεν είμαστε καινούριοι στο Πανεπιστήμιο, ούτε και στην πραγματικότητα της κοινωνίας μας.

Είναι ίσως λυπηρή η παραδοχή πως για την ευμάρεια της επόμενης γενιάς θα πρέπει η προηγούμενη να έχει υποστεί μία καταστροφή. Οι γονείς μας έμαθαν να μιλούν με πολλές γλώσσες. Ήταν η γλώσσα της σιωπής μπροστά σε αυτά που βιώσανε, σε αυτά που είδανε και σε αυτά που στερήθηκαν. Έμαθαν να σιγούν μπροστά μας για όλες εκείνες τις στιγμές που θελήσανε να μας προστατεύσουν. Ήταν και η ενστικτώδης γλώσσα με τους ανθρώπους της γενιάς τους, αυτή του σώματος και των ματιών. Ήταν κάτι που μας διέφευγε και ίσως να μη μας ενδιέφερε να αναρωτηθούμε τι στα αλήθεια σήμαινε.

Η δική μας θρυαλλίδα στον χρόνο πυροδοτήθηκε δέκα περίπου χρόνια πριν. Τότε επήλθε η απομάγευση από όλα όσα είχαμε δεδομένα και, ιδίως, από εκείνα που θεωρούσαμε δεδομένα για τα παιδιά μας. Ήταν η στιγμή που καταλάβαμε τη γλώσσα των γονιών μας∙ ήταν τότε που γίναμε «γείτονες στη μνήμη». Όπως κι αυτοί έτσι κι εμείς μπήκαμε εύκολα σε δύο στρατόπεδα. Εμείς και οι άλλοι∙ νικητές και ηττημένοι. Εξάλλου, «καθένας παραμένει ήρωας της δικής του ιστορίας ακόμη κι όταν γίνεται ο θύτης στην ιστορία ενός άλλου».

Δεν έχει περάσει ούτε μια δεκαετία από την εκατονταετηρίδα της Απελευθέρωσης της πόλης ενώ απέχουμε μόλις δύο χρόνια από την επέτειο των διακοσίων ετών της Επανάστασης του ’21, που οδήγησε στην εθνική μας παλιγγενεσία. Τα τελευταία αυτά χρόνια παλεύουμε ως ακαδημαϊκή κοινότητα, ως χώρα και ως κοινωνία να βρούμε τον βηματισμό μας. Το Πανεπιστήμιό μας αιθεροβατούσε δίχως ισορροπία. Δεν ζούσαμε στην ιστορία, απλώς έτυχε να επιβιώνουμε.

Σήμερα που είμαστε όλοι εδώ και μολονότι γιορτάζουμε τη μνήμη των προγόνων μας, η σκοπιά μας θα πρέπει να βρίσκεται στο μέλλον. Η αίθουσα αυτή θα γεμίσει σε λίγες μέρες ξανά και ξανά από χαρούμενες φωνές νέων παιδιών που παίρνουν το πτυχίο τους και θέλουν να ελπίζουν πως οι κόποι τους θα τους οδηγήσουν σε ημέρες καλύτερες, σε ημέρες πιο ασφαλείς, κυριολεκτικά και μεταφορικά.

Αγαπητοί προσκεκλημένοι, η «φαρέτρα» με τις δικαιολογίες έχει αδειάσει. Κι είμαι βέβαιος ότι θα συμφωνήσετε μαζί μου, κύριε Πρόεδρε της Ελληνικής Δημοκρατίας, πως είναι αυτό που πρέπει ανήμερα της μεγάλης αυτής γιορτής να διατρανώσουμε: πως αλλάζουμε σελίδα. Ως χώρα, ως κοινωνία και, κυρίως, εμείς οι ίδιοι. Κι αυτή η πολυθρύλητη αλλαγή δεν μπορεί να είναι αποτέλεσμα βολονταρισμού. Από εδώ, από το Πανεπιστήμιο, από αυτές τις αίθουσες και τα έδρανα πρέπει να γίνει η αρχή. Από εδώ θα επαναφέρουμε το μέλλον στη θέση του.